نام علمی : Panthera pardus saxicolor

نام انگلیسی: Persian Leopard

نام فارسی: پلنگ ایرانی

پلنگ بزرگترین گربه سان دنیاست که در ارتفاعات بلند کوهستانی زندگی می کند و همین بالا و دور از دسترس بودن آن باعث گردیده که انسان آنرا شکارگری مغرور بداند. تعبیری که باعث شده از دیرباز مثلهای مختلفی در میان مردم سینه به سینه نقل شود. می گویند پلنگ آنقدر مغرور بود که برای آنکه از تمامی جانوران بالاتر باشد، از بلندترین کوه ها بالا رفت و از اینکه همه را زیرپای خود می دید، به خود می بالید. ولی شب هنگام دید که ماه در دل آسمان از آن بالاتر است، پس پرید تا بتواند ماه را نیز تحت سیطره خود درآورد، غافل از آنکه به ته دره سقوط کرد و کشته شد. شاید همین داستان خود ریشه نگرش ما درباره انسانهای مغرور نیز باشد. این جانور زیرک و چالاک، در اکثر مناطق ایران زیست می کند، ولی متأسفانه آینده آن روشن نیست.

ویژگی های ظاهری: طول بدن ۱۱۰ تا ۱۸۰ سانتیمتر، طول دم ۶۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر، ارتفاع بدن ۴۵ تا ۷۰ سانتیمتر و وزن ۳۵ تا ۹۰ کیلوگرم است. دارای جثه‌ی بزرگ، بدنی عضلانی و قابل انعطاف، سری پهن، دست و پایی کوتاه با پنجه‌های قوی است. سطح بدن پوشیده از موهای نرم و کوتاهی به رنگ کرم نخودی است که در قسمت‌های زیرین بدن کم رنگ‌تر می‌شود، بدن پوشیده از خال‌های گرد و توخالی شبیه به گل است.

ویژگی های زیستی: پلنگ عمدتا از غروب تا طلوع به فعالیت می پردازد. به صورت تکی در قلمرو خود زیست می کند، بطوریکه قلمرو هر نر معمولا قلمرو چند ماده را در بر می گیرد. آنها از قلمرو خود شدیدا دفاع می کنند و با علائمی مانند پشته کردن خاک، پنجه کشیدن بر روی درختان و سرگین و ادرار مرز قلمرو خود را مشخص می نمایند.  مهمترین طعمه پلنگ کل و بز و قوچ و میش به شمار می می رود و در کنار آن از گراز، انواع گوزنها، آهو، پستانداران کوچک، پرندگان و حتی حشرات نیز تغذیه می کند. در مواقع کمبود طعمه طبیعی، ممکن است ناچار به حمله به دامهای اهلی و سگ گله نیز شود. معمولا در بهمن ماه جفتگیری کرده و پس از بطور متوسط ۹۶ روز دوره بارداری، ۱ تا ۴ توله به دنیا می آورد، ولی به ندرت موفق به بزرگ کردن بیش از ۲ توله می شود. توله ها در سن ۱۲ تا ۱۸ ماهگی از مادر مستقل شده و تا چند ماه پس از آن با هم می مانند. ۱۰ تا ۱۵ سال در طبیعت عمر می کنند.

زیستگاه و فراوانی: دارای گسترده ترین پراکنش در میان گربه سانان بزرگ دنیا است و به دلیل قابلیت سازگاری بالا، در انواع زیستگاه های کوهستانی، استپی، جنگلی و بیابانی تمام استانهای کشور با تراکم نه چندان بالا زیست می کند.

ایران، آخرین امید پلنگ در غرب آسیا

در سال ۲۰۰۵ برآورد شد که کمتر از ۱۳۰۰ پلنگ در غرب آسیا درمحدوده ای که قفقاز، ترکمنستان، جنوب روسیه، پاکستان، افغانستان و ایران را در برمی گیرد، زیست می نماید. نکته قابل توجه آنست که حداقل ۶۰ تا ۷۰ درصد این جمعیت، در داخل مرزهای ایران می باشد. ایران بدون شک آخرین قلمرو زیستا برای پلنگ ایرانی در غرب آسیا به شمار می رود.

بیش از ۳۰% جمعیت پلنگ در ایران، در شمال شرقی کشور وجود دارد، استانهای خراسان رضوی و شمالی، گلستان، مازندران و سمنان هنوز بیش از بسیاری از دیگر استانها پلنگ دارند. در جنوب، فارس را باید پرجمعیت ترین استان کشور در نیمه جنوبی کشور دانست. در جنوب شرقی کشور، اطلاعات بیشتری درخصوص وضعیت و پراکنش پلنگ در استان پهناور سیستان و بلوچستان در سالهای اخیر بدست آمده و حداقل ۵ منطقه در سرتاسر این استان، زیستگاه پلنگ می باشد. در شمال شرقی ایران، آذربایجان شرقی متراکم ترین استان از حیث پلنگ است و منطقه کیامکی شناخته شده ترین زیستگاه این استان می باشد. در مرکز ایران، شهرستان بافق یزد معتبرترین زیستگاه این گربه سان در میان استانهای کویر مرکزی (مانند اصفهان و یزد) می باشد. ولی اطلاعات موجود درباره بزرگترین گربه سان ایران از غرب کشور بسیار ضعیف است. درباره پلنگ کرمانشاه و کردستان کمتر سخن گفته شده و به نظر می رسد ایلام از این نظر اطلاعات بیشتری را در دسترس دارد. در جنوب، استانهای هرمزگان، بوشهر و خوزستان، پیش از آنکه آخرین انشعابات زاگرس وارد جلگه های ساحلی شوند، می توان آثاری را از پلنگها رؤیت نمود. درمجموع، شاید به جرأت بتوان گفت که اکثر مناطق کوهستانی و جنگلی کشور زیستگاه پلنگ بوده و عمدتا هستند و تقریبا تمامی استانهای کشور در حوزه پراکنش این جانور قرار دارند.

ارزش ها: دارای ارزش های زیستی، زیبایی شناختی، علمی و آموزشی است.

وضعیت حفاظت: پلنگ براساس قوانین سازمان حفاظت محیط زیست در زمره گونه های درخطر انقراض می باشد. شکار غیرمجاز پلنگ و طعمه هایی و همچنین قرار دادن لاشه های مسموم مهمترین عوامل ازبین رفتن این گربه سان در ایران به شمار می رود. پلنگ در طبقه (LC) IUCN و پیوست II کنوانسیون (CITES) قرار دارد. زیرگونه پلنگ ایرانی در طبقه EN قرار دارد. حفاظت از آن، بخصوص در خارج مناطق حفاظت شده که جمعیت طعمه های طبیعی آن به شدت کاهش یافته نیازمند برنامه ریزی جدی است.

منبع :

www.doe.ir

www.wildlife.ir

عکس : دوربین تله ای – منطقه حفاظت شده کوه بافق